کیپ‌وِرد، اردن، ازبکستان؛ مین‌نوها آماده شکار غول‌ها

به گزارش هفت‌ورزشی، اردن، ازبکستان و کیپ‌وِرد همگی آنجا خواهند بود. قطر که پیش‌تر تنها به‌عنوان میزبان در جام جهانی حضور داشت، این بار نخستین‌بار است که با شایستگی فوتبالی و از مسیر رقابت‌ها جواز صعود گرفته است.

در ماه‌های آینده ممکن است کوزوو، کالدونیای جدید، کوراسائو، سورینام، گابن و چند تیم تازه‌وارد دیگر هم به آن‌ها بپیوندند. بله، جام جهانی ۲۰۲۶ قرار است بسیار متفاوت از ۲۲ دوره‌ی پیشین خود باشد. و این تفاوت هم جنبه‌های خوب خواهد داشت و هم جنبه‌های بد. ساختار مسابقات اولین موضوع است. از ۱۹۹۸ تا ۲۰۲۲، هر جام جهانی ۳۲ تیم داشت: حالتی منظم، ساده و منطقی. اما این بار، ۴۸ تیم حضور دارند که هیچ‌کدام از این ویژگی‌ها را ندارد. در مرحله اولِ خرداد سال آینده، ۷۲ بازی در ۱۲ گروه و طی ۱۶ روز برگزار خواهد شد، و تنها ۱۶ تیم حذف می‌شوند. علاوه بر دو تیم اول هر گروه، هشت تیم برترِ سوم نیز به مرحله حذفی صعود می‌کنند. در ادوار گذشته، سه امتیاز معمولاً برای سوم‌شدن در گروه کافی بود، و بنابراین ممکن است با وضعیتی مضحک روبه‌رو شویم که تیمی بدون کسب حتی یک پیروزی از سه بازی‌اش، به مرحله حذفی برسد.

این یک فرمت ناخوشایند و دست‌وپاگیر است: ۳۲ تیم از نظر شایستگی و نظم کاملاً مناسب بود، اما حالا این وضعیت چنان بی‌سامان به نظر می‌رسد که شاید ایده‌ی بعدی جانی اینفانتینو ، افزایش تیم‌ها به ۶۴ در جام جهانی ۲۰۳۰ در مقایسه با ۴۸ تیم، ترجیح‌دادنی به نظر برسد. اما مزیت ۴۸ تیم شدن، گسترده‌تر شدن دایرهٔ صعود است؛ که فرصت‌های بیشتری به کشورهایی می‌دهد که سابقهٔ بزرگی در فوتبال ندارند.

تصاویر جذاب از پیروزی تیم ملی ایران در رقابت‌های چهارجانبه العین

این رقابتی جهانی است، پس هر چه نمایندگی بیشتری از جهان داشته باشد، بهتر است، درست؟ قطعاً حضور تیم‌های تازه‌وارد با داستان‌های تازه و معناهای تازه برای مردم‌شان جذاب‌تر از تکرار همان ملت‌ها با همان روایت‌های همیشگی است. این نگاهِ خوش‌بینانه به ماجراست. نگاه بدبینانه این است که این کار تنها باعث ورود تیم‌های ضعیف‌تر می‌شود، و تیم‌های ضعیف‌تر یعنی مسابقات یک‌طرفه، بازی‌های کسل‌کننده و رقابت کمتر. این استدلال کاملاً بی‌اساس هم نیست، چون تازه‌واردها سابقهٔ خاصی در فوتبال ندارند.

کیپ‌وِرد کشوری با کمی بیش از ۵۰۰هزار نفر جمعیت است و دومین کشورِ کوچک تاریخ است که به جام جهانی رسیده (بعد از ایسلند). اگر کوراسائو صعود کند، جایگاهش باز هم پایین‌تر می‌رود. آن‌ها تنها در دههٔ اخیر وارد رقابت‌های جام ملت‌های آفریقا شده‌اند و نخستین بار در سال ۲۰۰۲ در انتخابی جام جهانی شرکت کردند. اردن نیز نخستین حضورش در جام ملت‌های آسیا سال ۲۰۰۴ بوده است. از میان تیم‌های تازه‌صعودکردهٔ امسال، اردن در رده ۶۶، ازبکستان ۵۵، قطر ۵۲ و کیپ‌وِرد ۷۱ جهان قرار دارند. از میان تیم‌های بالقوه، سورینام رتبه ۱۲۶ را دارد و کالدونیای جدید در رتبه ۱۵۰ است. پایین‌ترین رده‌بندی یک تیم صعودکننده متعلق به کره‌شمالی است که هنگام حضور در جام جهانی ۲۰۱۰، رتبه ۱۰۵ داشت. آن‌ها هر سه بازی را با مجموع ۱۲–۱ باختند، از جمله شکست ۷–۰ برابر پرتغال، و عجیب‌ترین بخش حضورشان تلاشی بود برای ثبت یک بازیکن به‌عنوان دروازه‌بان برای دور زدن قوانین فهرست بازیکنان! این‌ها چندان امیدبخش برای ۲۰۲۶ نیست. اما پایین‌بودن رتبهٔ این تیم‌ها الزاماً به این معنا نیست که شاهد یک‌سری مسابقات آسان و یک‌طرفه خواهیم بود.

به جام جهانی زنان ۲۰۲۳ نگاه کنید. آن مسابقات نیز گسترش یافت و از ۲۴ تیم به ۳۲ رسید، که باعث حضور هشت تیم تازه‌وارد شد. در آنجا هم بازی‌های نابرابری وجود داشت (ویتنام هر سه بازی را باخت و حتی گل نزد)، اما پرتغال نزدیک بود در مرحله گروهی آمریکا، مدافع عنوان قهرمانی را حذف کند، و مراکش توانست به مرحله حذفی برسد و حتی از آلمان، تیمِ پرافتخار جام جهانی زنان  بالاتر قرار گیرد. نمونهٔ دیگر، لیگ قهرمانان اروپا است که در سال‌های اخیر گسترش یافته. فصل گذشته، استون‌ویلا در نخستین حضورش (در قالب جدید) در میان هشت تیم برتر مرحله لیگ قرار گرفت، و تیمی مانند برست بهتر از یوونتوس و منچسترسیتی عمل کرد. نتایج غیرمنتظره، هرچند نه به‌معنای واقعی کلمه تیم‌های کوچک.

یورو ۲۰۱۶ را هم در نظر بگیرید که از ۱۶ تیم به ۲۴ تیم افزایش یافت. چهار تیم نخستین‌بار حضور یافتند: آلبانی پس از مرحله گروهی حذف شد اما رومانی را شکست داد و تا دقیقه ۸۹ مقابل فرانسه بدون گل ماند؛ ایرلند شمالی به مرحله حذفی رسید و برابر آلمان تنها ۱–۰ شکست خورد؛ ایسلند نزدیک بود پرتغال، قهرمان نهایی را در گروه حذف کند و در یک هشتم، انگلیس را شکست داد؛ و والـز شگفت‌انگیز تا نیمه‌نهایی بالا رفت. در گذشته نیز تیم‌های تازه‌وارد سورپرایزهای بزرگ ساخته‌اند. سنگال در نخستین بازی خود در جام جهانی ۲۰۰۲، مدافع عنوان قهرمانی، فرانسه، را شکست داد. نیجریه در ۱۹۹۴ بالاتر از آرژانتین صدرنشین شد و ایتالیا را در یک‌هشتم به وقت اضافه کشاند. و عملکرد جمهوری ایرلند در ۱۹۹۰ هنوز به‌عنوان یک خاطره شکوهمند شناخته می‌شود. همیشه در جام جهانی تیم‌های ضربه‌خور وجود دارند. تیم‌هایی که ناآماده یا گرفتار مشکلات داخلی هستند. اما این لزوماً تیم‌های کوچک نیستند: به‌عنوان مثال مصر، با وجود هفت قهرمانی آفریقا، در جام جهانی رکوردی بسیار ضعیف داشته و در ۲۰۱۸ هر سه بازی‌اش را باخت. و همیشه هم این غول‌های سنتی نیستند که خوش می‌درخشند.

در ۲۰۲۲، مکزیک، آلمان، بلژیک و اروگوئه با مجموعاً شش عنوان قهرمانی جهان، همگی در مرحله گروهی حذف شدند. نکته مهم دیگر آن است که این تیم‌های صعودکننده را باید به‌عنوان تیم‌های خوب اکنون دید، نه مجموعه‌ای از کلیشه‌ها درباره جایگاه تاریخی کشورشان در فوتبال. اردن دو سال پیش به فینال جام ملت‌های آسیا رسید. ازبکستان گروهی از جوانان بسیار مستعد دارد. کیپ‌وِرد روحیهٔ تیمی بی‌نظیر و استعدادی رو‌به‌رشد دارد و در چند سال اخیر تیم‌های بسیار بزرگ‌تر از خود را شکست داده است. فوتبال ملی دیگر مانند گذشته قلهٔ فوتبال جهان نیست، زیرا فوتبال باشگاهی، به‌ویژه لیگ قهرمانان اروپا،  چنان قدرتمند شده که سطح ملی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. این شاید مایه تأسف باشد، اما از سوی دیگر فرصت خلق داستان‌های تازه است. از آن گذشته، مراحل پایانی جام جهانی معمولاً بازی‌های جذابی تولید نمی‌کند. بنابراین حضور تیم‌های کوچک‌تر در مراحل ابتدایی می‌تواند شانس غافلگیری‌ها را افزایش دهد.

ممکن است برخی از تازه‌واردها بیش از حد ضعیف ظاهر شوند و احتمالاً شاهد چند شکست سنگین باشیم. اما اگر حضور چند مین‌نو (تیم کوچک) کمی از کیفیت کلی مسابقات بکاهد، به همان اندازه احتمال دارد چند داستان شگفت‌انگیز نیز بیافریند. تصور کنید کیپ‌وِرد با استعمارگر سابق خود، پرتغال، که از سال ۱۹۷۵ از آن‌ها مستقل شدند، روبه‌رو شود و آن‌ها را شکست دهد. یا اردن بتواند به مردمی که در چند سال اخیر دوران بسیار سختی گذرانده‌اند، شادی واقعی هدیه کند. یا حضور کوزوو را تصور کنید، تیمی که نخستین مسابقه رسمی‌اش را در ۲۰۱۶ انجام داد و امروز در رتبه ۸۴ جهان است، خود این اتفاق شگفت‌انگیز خواهد بود.

جام جهانی باید درباره داستان‌های بزرگ باشد. چیزی که این تیم‌های تازه‌وارد می‌توانند به ما بدهند. پس اگر کسی فکر می‌کند این تیم‌ها حتماً حریفانی آسان خواهند بود، بهتر است نگاهش را عوض کند و به این بیندیشد که آن‌ها چه چیزهایی می‌توانند به تورنمنت اضافه کنند، نه اینکه چه چیزی از آن کم می‌کنند.

نیک میلر- اتلتیک